Zakładki hakamy

Znaczenie cnót samurajskich dla współczesnego treningu aikido.

Sztuki walki dla osób je trenujących są nie tylko systemem sklasyfikowanych ruchów, ale zawierają także pewną dozę filozofii, odnoszą się do światopoglądu, a przede wszystkim przekazują zasady, które nie tylko zapewniają bezpieczeństwo na treningu, ale mogą również kształtować charakter i przekładać się na codzienne postępowanie. Nie na darmo mówi się, że trening sztuk walki wpływa korzystnie nie tylko na ciało, ale i kształtuje ducha.
Sztuki walki czerpią swoją filozofię z kultury, z której się wywodzą. W przypadku japońskich sztuk walki, takich jak aikido, są one przesiąknięte echami zasad rządzących dawną kastą japońskich wojowników – samurajów. Dawny samurajski kodeks etyczny (bushido) określał pewien model zachowań wojownika idealnego. Podstawą jego stworzenia były systemy religijne oraz obecne w każdym aspekcie życia w Japonii tradycja, poszanowanie autorytetów i ideologia feudalna.
Choć trudno byłoby w dzisiejszych czasach ściśle przestrzegać i stosować się do starożytnych zasad, duża część z nich pozostaje nadal aktualna i jest świadomie wcielana w dojo różnych sztuk walki. Wpływa to nie tylko na bezpieczeństwo prowadzenia zajęć, ale tworzy szczególną atmosferę, która odróżnia trening sztuk walki od treningu sportowego.
W skrócie zasady bushido można przedstawić w kilku punktach, które nie wyczerpują tematu, stanowią jednak dobry wstęp do tematu etyki i zachowania w sztukach walki.. Punkty te symbolicznie odniesiono do stroju wojownika mówiąc, że każda zakładka na spodniach hakama odpowiada jednej z cnót samurajskich. Noszenie hakamy, również w czasie treningu, oznacza więc dążenie do doskonałości w wartościach symbolizowanych przez siedem zakładek. Wartości te to:
 jin – życzliwość, miłosierdzie,
 gi – honor, sprawiedliwość,
 rei – uprzejmość i etykieta,
 chi – mądrość, inteligencja,
 shin – szczerość, brak kłamstwa,
 chu – lojalność, wierność,
 koh – pobożność lub miłość rodzinna.
Można zaryzykować stwierdzenie, że zasady te są wręcz podstawą współczesnego treningu aikido.
JIN jako życzliwość dla współćwiczącego.
Główną zasadą aikido jest nieczynienie krzywdy drugiej osobie. Znamienne są słowa twórcy aikido, Morihei Ueshiba: „Pozwól przeciwnikowi iść tam, gdzie chce, zmień mu drogę, jeśli tego pragnie, a potem pozwól mu upaść tam, gdzie chce”. Ćwicząc w duchu tego stwierdzenia wykorzystuje się siłę i dynamikę atakującej osoby, poprzez dźwignie i rzuty przekierowując impet ataku tak, by ominął osobę broniącą się. Ideą jest nieprzejawianie agresji, również w znaczeniu nieatakowania. Dodatkowo w trakcie treningu ćwiczący uczą się w jaki sposób wykonać technikę, by była ona jak najbezpieczniejsza dla osoby atakującej. Nie chodzi o to, by jak najszybciej znokautować przeciwnika, lecz by pokazać mu, że jego atak jest nieskuteczny, nie jest w stanie zrobić nam krzywdy – i w ten sposób w końcu przekonać go, że nie ma on sensu.
Jin można rozpatrywać również na płaszczyźnie podejścia do samego treningu. Życzliwość wobec otoczenia, otwartość, zaniechanie rywalizacji a w zamian za to chęć współpracy sprawiają, że trening jest bardziej efektywny. Trening nie jest sytuacją zagrożenia, a jedynie jej symulacją. Przychodząc na trening z takim nastawieniem można uczyć się więcej ćwicząc z osobami na różnym poziomie zaawansowania – od lepszych podpatrywać szczegóły techniczne, a przy początkujących je doskonalić, panując jednocześnie nad bezpieczeństwem swoim i mniej doświadczonej osoby.
GI jako sprawiedliwość.
Trening jest przede wszystkim współpracą dwóch ćwiczących ze sobą osób. Sprawiedliwość w kontekście treningu oznaczać będzie zatem równe traktowanie siebie nawzajem. Pierwszym krokiem do tego jest pozostawienie poza matą osobistych animozji i niesnasek, aby negatywne nastawienie nie przekładało się na sposób wykonywania techniki. Niedopuszczalne jest wykorzystywanie swojej przewagi technicznej by okazać komuś swoją wyższość lub, tym bardziej, by zrobić komuś krzywdę. Równe traktowanie wszystkich ćwiczących, w tym także siebie, jest podstawą bezpieczeństwa na macie. Można tu przytoczyć bardziej swojskie powiedzenie „nie czyń drugiemu, co tobie nie miłe” - ćwicz tak, jak chcesz, by z tobą ćwiczono.
REI jako etykieta.
Większość treningów sztuk walki rozpoczyna się krótką ceremonią – ukłonami, chwilą medytacji. Choć przez niektórych jest to postrzegane jako niepotrzebne filozofowanie, w skrajnych przypadkach nawet jako akcenty religijne, jest to element wynikający ze sposobu bycia i przyjętych form grzecznościowych na Dalekim Wschodzie. Zaproszenie do wspólnych ćwiczeń oraz podziękowanie nie tylko wyrażają pozytywne uczucia, ale służą także jasnemu podziałowi treningu – części demonstracyjna i ćwiczeniowa przeplatane są wyraźnym znakiem, symbolem oznaczającym przejście z jednej części do drugiej. Porządkuje to rytm treningu i zapobiega powstaniu chaosu. Tak samo działa początkowa i końcowa medytacja, mokuso – daje wyraźny sygnał przejścia od codzienności z jej natłokiem myśli, sprawami, którymi jesteśmy zajęci ciągu dnia w rzeczywistość treningową, gdzie należy się skupić na zapamiętaniu ruchu, znaczeniu poszczególnych elementów a w końcu na sprawnym, prawidłowym i jednocześnie bezpiecznym wykonaniu zaprezentowanej techniki.
CHI jako inteligencja.
Każda aktywność fizyczna wpływa pozytywnie na świadomość własnego ciała i uczy pracy z nim. Jest to szczególnie ważne w zajęciach wymagających dużej dozy koordynacji i opanowania – takich jak taniec czy właśnie sztuki walki. Można to nazwać inteligencją ruchową, gdyż patrząc na zademonstrowaną technikę obserwator musi zapamiętać nie tylko określoną sekwencję ruchów, ale powtórzyć je w miarę dokładnie czasami dopiero w tym momencie „odkrywając” działanie swojego układu mięśniowego. Choć na początku niemal dla wszystkich jest to trudne, w miarę nauki i znajomości technik kolejne przychodzą coraz łatwiej. Ciało przyzwyczaja, „uczy się”, które ruchy czy pozycje są niekomfortowe czy wręcz bolesne, a zadaniem umysłu jest tak poprowadzić rękę czy nogę by tych niekomfortowych sytuacji w jak największym stopniu uniknąć.
SHIN jako brak kłamstwa.
Nastawienie do nauki w sensie fizycznym różni się o tyle od nauki teorii, że jest tutaj wymagana większa szczerość wobec siebie. Na egzaminie teoretycznym można spróbować obejść temat, powiedzieć coś innego lub lekko zmienić fakty. W przypadku egzaminu lub pokazu ruchowego ciało nie jest w stanie dobrze oddać ruchu, który wcześniej nie był wielokrotnie przećwiczony. Jest to ważne nie tylko w trakcie pokazów, zawodów czy egzaminów. W takich przypadkach widać raczej nastawienie do wykonywania technik za każdym razem, na każdym treningu. Ćwicząc zgodnie z zasadą „ichi-go ichi-e”, czyli jeden raz, jedna szansa każda technika powinna być wykonywana tak, jakby to był jedyny raz – powinna być wykonana najlepiej, jak to tylko możliwe. Tylko ćwicząc w ten sposób można robić postępy. Niedbałe wykonywanie technik to nie tylko brak rozwoju, ale także możliwość stworzenia zagrożenia dla współćwiczącego oraz ryzyko nabycia niepożądanych odruchów czy nauczenia się nieprawidłowej wersji techniki.
CHU jako lojalność.
Lojalność i wierność są nieodłącznymi cechami japońskiego systemu feudalnego. Również w dzisiejszych czasach w społeczeństwie japońskim obowiązuje pewien model podporządkowania się – przełożonemu, nauczycielowi, starszemu w rodzinie. Ma to bardzo silne przełożenie na sposób prowadzenia treningu – również tutaj ludzie przychodzący do dojo są zobowiązani podporządkować się panującym zasadom. Najważniejszą osobą na macie jest sensei – nauczyciel, prowadzący i od jego zdania nie ma odwołania. Ma to duże znaczenie w treningu sztuk walki, które wywodzą się, jak sama nazwa wskazuje – z sytuacji walki, stosowania przemocy i agresji. Brak autorytetu prowadzącego mógłby prowadzić do niekontrolowanych sytuacji, które zazwyczaj biorą się z chęci rywalizacji i sprawdzenia się. To właśnie lojalność wobec bardziej doświadczonej osoby, zaufanie jej i zrezygnowanie na czas treningu z własnych ambicji pokazania się, kto jest lepszy, są podstawą prawidłowego przebiegu zajęć.
KOH jako miłość rodzinna.
Rodzina jest wspólnotą, grupą ludzi połączonych więzami formalnymi i emocjonalnymi. Nie na darmo ludzie ćwiczących w jednym klubie lub jedną sztukę walki nazywają siebie „aikidocką rodziną” – tutaj też występują więzy przyjaźni, wspólne spędzanie czasu, podobne zainteresowania i wyznawane wartości. W tym kontekście koh jest nie tylko zasadą, ale również wynikiem wspólnych treningów, doświadczeń i znajomości trwającej nierzadko przez długie lata. Elementy miłości rodzinnej takiej jak wzajemny szacunek, grzeczność, chęć czynienia dobra lub choćby tylko przekazywanie pozytywnych emocji nie muszą być narzucane – są one wynikiem przestrzegania pozostałych zasad. Jeśli ktoś dobrze czuje się w określonej grupie ludzi będzie ich traktował jako swoją drugą rodzinę, a dojo stanie się dla niego drugim domem – w mniejszej skali, w mniejszej intensywności, ale sposób zachowywania się i współodczuwania będzie analogiczny, jak w kręgu prawdziwej rodziny.
Oprócz wcześniej wymienionych cech wśród samurajów dodatkową, niejako uzupełniającą zasadą była jedna z najważniejszych koncepcji wojowników okresu shogunatu Tokugawa Ieyasu – „zasada harmonii” Riai. Polegała ona na połączeniu w jedno zasad:
 kamae – bojowa postawa, ćwiczenie, powtarzanie form,
 zanshin – świadomość, wyostrzenie uwagi, zaprzeczenie istnienia otwarć w obronie,
 sen – koordynacja, zgranie w czasie, umiejętność wyboru właściwego momentu dla kontrataku,
 ma-ai – dystans w sensie fizycznym, ale także oddalenie od kłopotów,
 kiai – zjednoczenie umysłu i ciała osiągana przez kontrolowanie oddechu, także bojowy okrzyk.
Zasada Riai jest podstawą również i współczesnego treningu adeptów aikido. Jej elementy, często odbierane czysto fizycznie jako właściwe wykonanie danego ruchu, w połączeniu z wcześniej opisanymi cechami zyskują także wymiar psychologiczny. Właściwe nastawienie do treningu, skupienie, chęć jak najlepszego wykonania ćwiczenia są podstawą do rozwoju w sensie fizycznym i psychicznym. Elementem każdego treningu aikido powinno być uświadamianie ćwiczącym istnienia tych zasad – niekoniecznie przez teoretyczne wykłady, ale głównie przez dawanie dobrego przykładu, nie tylko przez prowadzącego, ale także przez starszych stopniem. Trening prowadzony w takiej atmosferze jest nie tylko pożytecznym, ale i bardzo przyjemnym spędzeniem czasu, a nabyte w jego trakcie umiejętności łatwiej jest przełożyć na życie codzienne – choćby na potencjalną sytuację zagrożenia, na którą przecież każdy trening ma przygotowywać.

Olga Juchniewicz, Słubice 09.12.2010 r.

Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez voivod dnia Nie 23:28, 12 Gru 2010, w całości zmieniany 2 razy